Struktura nadzoru weterynaryjnego
w krajach Unii Europejskiej.
Część II
Z przedstawionej poprzednio charakterystyki nadzoru weterynaryjnego w Niemczech i Austrii wynika, że obu tych państwach jest on inaczej zorganizowany. W Niemczech na szczeblu centralnym podlega Ministerstwu Rolnictwa, a w Austrii Ministerstwu Zdrowia. W żadnym z tych krajów nie ma instytucjonalnego odpowiednika naszej Inspekcji Weterynaryjnej. Jeszcze inaczej przedstawia się podległość urzędowej służby weterynaryjnej we Francji, Hiszpanii i Portugalii.
We Francji sprawy dotyczące nadzoru weterynaryjnego podlegają Ministerstwu Wyżywienia, Rolnictwa i Rybołówstwa. W ministerstwie tym wyodrębniona jest Dyrekcja Generalna do spraw Wyżywienia, w której istnieją trzy wydziały: do spraw wyżywienia, do spraw zapobiegania ryzyku sanitarnemu w produkcji pierwotnej oraz do spraw koordynacji działań sanitarnych. Wydziały te zajmują się zadaniami należącymi do kompetencji inspekcji weterynaryjnej.
W Wydziale do spraw Wyżywienia znajduje się Oddział do spraw Bezpieczeństwa Sanitarnego Żywności oraz dwa biura: do spraw rzeźni i zakładów rozbioru oraz do spraw zoonoz i mikrobiologii żywności. Z kolei w Wydziale do spraw Zapobiegania Ryzyku Sanitarnemu istnieje Oddział do spraw Ochrony Zdrowia Zwierząt oraz trzy biura: do spraw ochrony zwierząt, do spraw ochrony zdrowia zwierząt w hodowlach oraz do spraw identyfikacji i przemieszczania zwierząt. Wydziałowi do spraw Koordynacji Działań Sanitarnych podlega, między innymi, biuro zajmujące się laboratoriami i koordynujące działania różnych inspekcji.
Pod względem administracyjnym Francja jest podzielona na 27 regionów (w tym 5 zamorskich), 101 departamentów (w tym 5 zamorskich) – odpowiadających w przybliżeniu naszym powiatom oraz 329 okręgów, 4040 kantony i 36 679 gmin. Na poziomie regionów istnieją dyrekcje zajmujące się sprawami nadzoru na żywnością i zdrowiem zwierząt. W 22 regionach części europejskiej kraju istnieją dyrekcje regionalne do spraw wyżywienia, rolnictwa i leśnictwa, które sprawują lokalny nadzór w sprawach dotyczących weterynarii. Zajmują się one kontrolą nadzoru nad zwierzętami oraz produktami pochodzenia zwierzęcego i paszami. Podlegają im terenowe laboratoria, uczestniczące w nadzorze.
Z kolei w poszczególnych departamentach istnieją dyrekcje departamentalne do spraw ochrony populacji, czasami połączone są one z dyrekcjami do spraw spójności społecznej. Dyrekcje te sprawują nadzór w zakresie spraw dotyczących weterynarii. Kierują nimi, choć nie zawsze, lekarze weterynarii.
W Hiszpanii nadzór weterynaryjny należy przede wszystkim do kompetencji Ministerstwa Środowiska, Spraw Wiejskich i Morskich oraz Ministerstwa Zdrowia, Polityki Socjalnej i Równości.
W Ministerstwie Środowiska, Spraw Wiejskich i Morskich sprawy weterynaryjne podlegają trzem dyrekcjom: Dyrekcji Generalnej do spraw Rolnictwa i Zasobów Żywnościowych, Dyrekcji Generalnej do spraw Zasobów Rybnych i Akwakultury oraz Dyrekcji Generalnej do spraw Przemysłu i Rynku Żywnościowego.
Dyrekcja Generalna do spraw Rolnictwa i Zasobów Żywnościowych zajmuje się bezpieczeństwem żywności, w tym etykietowaniem i identyfikowalnością produktów pochodzenia zwierzęcego, nadzorem nad produktami pochodzenia zwierzęcego na poziomie produkcji pierwotnej, sprawami importu pasz, żywych zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi oraz nadzorem nad zoonozami.
Dyrekcja Generalna do spraw Zasobów Rybnych i Akwakultury poprzez podległą jej Dyrekcję do spraw Zachowania Zasobów Wybrzeży i Akwakultury jest odpowiedzialna za koordynację nadzoru nad rybami i mięczakami.
Dyrekcja Generalna do spraw Przemysłu i Rynku Żywnościowego bierze udział w kontrolach przy udziale podległego jej laboratorium badania żywności, które jest również jednostką referencyjną w badaniach pasz, weterynaryjnych produktów leczniczych, środków ochrony roślin oraz pozostałości pestycydów.
W Ministerstwie Zdrowia, Polityki Socjalnej i Równości istnieje Dyrekcja Generalna do spraw Zdrowia Publicznego, która jest bezpośrednio odpowiedzialna za działania w ramach nadzoru nad żywnością pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Podlegają jej również niektóre sprawy zoonoz oraz prawodawstwo dotyczące weterynaryjnego zdrowia publicznego.
Niektóre zadania inspekcyjne podlegają innym ministerstwom. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zajmuje się nadzorem nad dobrostanem zwierząt w czasie transportu, nad paszami, weterynaryjnymi produktami leczniczymi i dodatkami leczniczymi do pasz oraz postępowaniem administracyjnym i karnym w sprawach dotyczących łamania prawa w zakresie bezpieczeństwa żywności, a Ministerstwu Administracji Publicznej posterunki kontroli granicznej.
Rejestracją leków weterynaryjnych i nadzorem nad ich produkcją zajmuje się Hiszpańska Agencja Leków i Produktów Leczniczych.
Hiszpania pod względem administracyjnym podzielona jest na 50 prowincji, w skład których wchodzi ponad 8000 gmin. Prowincje mają prawo tworzyć dobrowolne związki w postaci wspólnot autonomicznych. Obecnie liczba wspólnot autonomicznych wynosi 17. Wspólnoty autonomiczne mają znaczną władzę ustawodawczą i wykonawczą. Szerokość autonomii jest różna dla każdej wspólnoty. We wspólnotach autonomicznych istnieją ministerstwa, których struktura nie zawsze odzwierciedla szczebel krajowy. W ministerstwach rolnictwa wspólnot autonomicznych istnieją centralne inspekcje weterynaryjne i podległe im na poziomie prowincji terytorialne inspekcje weterynaryjne.
Najbardziej podobna do polskiej jest organizacja inspekcji weterynaryjnej w Portugalii. Podlega ona Ministerstwu Rolnictwa, Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rybołówstwa. W ministerstwie tym istnieje Dyrekcja Generalna do spraw Weterynarii, sprawującą nadzór nad administracją weterynaryjną i zajmująca się planowaniem oraz dyrekcje, które na szczeblu centralnym zarządzają poszczególnymi zadaniami nadzoru weterynaryjnego. Należą do nich: Dyrekcja do spraw Produkcji Zwierzęcej, Dyrekcja do spraw Zdrowia i Ochrony Zwierząt, Dyrekcja do spraw Leków i Produktów Stosowanych w Weterynarii oraz Dyrekcja do spraw Weterynaryjnej Higieny Publicznej. W ostatniej z wymienionych istnieją trzy wydziały: do spraw urzędowego nadzoru nad produktami pochodzenia zwierzęcego, do spraw weterynaryjnego zdrowia publicznego oraz do spraw kontroli weterynaryjnej w eksporcie i imporcie produktów pochodzenia zwierzęcego.
Pod względem administracyjnym Portugalia podzielona jest na 20 dystryktów, z których dwa mają status autonomiczny (archipelagi Azorów i Madery). Drugim stopniem podziału terytorialnego jest 308 gmin, a kolejnym – 4257 sołectw.
Ponadto wyróżnia się siedem regionów wytyczonych w 2003 r. przez Unię Europejską. W regionach tych istnieją regionalne dyrekcje służby weterynaryjnej, którym z kolei podlegają oddziały lokalne. W Regionie Północnym ze stolicą w Porto istnieje 6 oddziałów lokalnych, w Regionie Centralnym ze stolicą w Coimbrze– 6 oddziałów, w Regionie Lizbony -4 oddziały, Regionie Alentejo, ze stolicą w Évorze– 4 oddziały oraz w Regionie Algarve, ze stolicą w Faro– 1 oddział.
Dr Tadeusz Jakubowski
Prezes Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej
Przy opracowaniu materiałów uczestniczyła lek. wet. Anna Kowalska-Klockiewicz
