Komentarz Prezesa KRLW Dr Tadeusza Jakubowskiego podsumowujący miniony miesiąc (zamieszczony w „Życiu Weterynaryjnym” październik 2010).

 

Krytyczna ocena założeń do projektu ustawy o

Państwowej Inspekcji Bezpieczeństwa Żywności

 

18 września 2010 r. odbyło się posiedzenie Krajowej Rady Lekarsko – Weterynaryjnej, którego głównym celem było opracowanie stanowiska wobec nadesłanego przez podsekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Tadeusza Nalewajka projektu założeń (394.15 kB) do projektu ustawy o Państwowej Inspekcji Bezpieczeństwa Żywności.

 

Po analizie tych założeń Krajowa Rada Lekarsko-Weterynaryjna przyjęła stanowisko (860.59 kB), w którym stwierdza: „Projekt założeń do ustawy jest bliźniaczo podobny do projektu ustawy proponowanej przez poprzedni rząd o tym samym tytule z roku 2006, i jako taki z przyczyn merytorycznie identycznych jak projekt z 2006 r. winien zostać odrzucony w całości.” Pełny tekst stanowiska jest zamieszczony w bieżącym numerze „Życia Weterynaryjnego”.

Od ponad 90 lat Inspekcja Weterynaryjna, przed wojną nazywana Służbą Weterynaryjną, skutecznie realizuje zadania z zakresu ochrony zdrowia zwierząt oraz bezpieczeństwa produktów pochodzenia zwierzęcego w celu zapewnienia ochrony zdrowia publicznego. Pozycja i znaczenie Inspekcji Weterynaryjnej nakazuje, aby jakiekolwiek działania zmierzające do wprowadzenia jej głębokiej reorganizacji były prowadzone z należytą rozwagą, po szczegółowej ocenie różnorodnych jej skutków organizacyjnych, ekonomicznych, prawnych i kadrowych, przy uwzględnieniu międzynarodowych zobowiązań naszego państwa, wynikających z członkostwa we Wspólnocie Europejskiej oraz zawartych traktatów międzynarodowych.

Z analizy bieżącej sytuacji odnośnie do zdrowia publicznego w zakresie bezpieczeństwa żywności wynika, że przyjęty model organizacyjny mógłby być bardziej efektywny, gdyby do Inspekcji Weterynaryjnej dołączono dotychczasowe zadania związane z bezpieczeństwem żywności Państwowej Inspekcji Sanitarnej, wybrane zadania z Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz Inspekcji Ochrony Środowiska. Podniosłoby to efektywność kontroli i obniżyło ich koszty. W wielu przypadkach kompetencje wspomnianych inspekcji nakładają się wzajemnie. Wywołuje to problemy z interpretacją prawa, skutkiem czego nierzadko wydawane są sprzeczne decyzje administracyjne, co stwarza problemy dla kontrolowanych podmiotów.

Dlatego należałoby rozważyć opracowanie nowego systemu nadzoru nad bezpieczeństwem żywności, w którym główną rolę powinna odgrywać Inspekcja Weterynaryjna, która obsługuje około 70% zadań w tym obszarze.

Z treści założeń do projektu ustawy o Państwowej Inspekcji Bezpieczeństwa Żywności wynika, iż projekt zakłada mechaniczne połączenie Inspekcji Weterynaryjnej, Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. W omawianym projekcie nie ma zadań, które wykonuje Państwowa Inspekcja Sanitarna, gdyż minister zdrowia nie wyraził zgody na ich przekazanie do planowanej połączonej inspekcji w resorcie rolnictwa.

Tytuł projektowanej ustawy o Państwowej Inspekcji Bezpieczeństwa Żywności jest mylący, gdyż z jednej strony Inspekcja ta nie będzie mogła działać na przeważającym obszarze bezpieczeństwa żywności należącym do właściwości resortu zdrowia, a z drugiej do właściwości tej Inspekcji mają należeć sprawy niemające nic wspólnego z bezpieczeństwem żywności lub bardzo odległe od tej problematyki. Są to dotychczasowe zadania Inspekcji Weterynaryjnej, takie jak zwalczanie wielu chorób zakaźnych zwierząt, które nie są zoonozami, jak np. pomór klasyczny i pomór afrykański świń czy choroba Aujeszkyego oraz prowadzenie badania zwierząt, których tkanki nie są przeznaczone do spożycia przez ludzi, np. prowadzenie postępowania w przypadku wścieklizny u zwierząt mięsożernych. Do takich zadań należy też sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt, nadzór nad identyfikacją i rejestracją zwierząt oraz przemieszczaniem zwierząt, utrzymaniem, hodowlą, prowadzenie ewidencji zwierząt doświadczalnych w jednostkach doświadczalnych, hodowlanych i u dostawców, a także nadzór nad schroniskami dla zwierząt.

Ustawowe zadania Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, które mają być wykonywane przez projektowaną Państwową Inspekcję Bezpieczeństwa Żywności, dotyczą również roślin, które nie służą do produkcji żywności. Naszym zdaniem należy utrzymać dotychczasową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa uzupełniając jej nazwę o wyraz „Nawożenia”. Zadania tej Inspekcji są całkowicie różne od zadań projektowanej inspekcji mającej się zajmować higieną żywności.

Należy zwrócić uwagę, że w tekście projektu założeń do projektu ustawy o Państwowej Inspekcji Bezpieczeństwa Żywności, w kilku miejscach mowa jest o Państwowej Inspekcji Bezpieczeństwa Żywności i Weterynarii. Wynika z tego, że autorzy założeń nie mają sprecyzowanego stanowiska w tej kwestii decydującej dla całej koncepcji projektowanej ustawy.

W trakcie dyskusji nad projektem założeń do ustawy o Państwowej Inspekcji Bezpieczeństwa Żywności należy pamiętać, że ustawa z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2007 r. nr 65, poz. 437 z późn. zm.) stanowi w art. 33 ust.1 pkt. 5 i 6, iż dział zdrowie obejmuje sprawy: warunków zdrowotnych i nadzoru sanitarnego, z wyłączeniem nadzoru nad żywnością objętego działem rolnictwo, koordynację bezpieczeństwa żywności, a w szczególności nadzoru nad jakością zdrowotną żywności w procesie produkcji i w obrocie materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością (pkt 5) i organizmów genetycznie zmodyfikowanych w zakresie wydawania decyzji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu nowej żywności (pkt 6).

Zgodnie z rozporządzeniem prezesa Rady Ministrów z 16 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania ministra zdrowia (Dz. U. nr 216, poz. 1607) działem administracji rządowej zdrowia kieruje minister zdrowia. Podstawowy akt normatywny dotyczący bezpieczeństwa żywności – ustawa z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r., nr 136, poz. 914) stanowi w art. 88, że nadzór nad przestrzeganiem przepisów prawa żywnościowego oraz nad wykonywaniem urzędowych kontroli żywności w zakresie określonym w ustawie sprawuje minister właściwy do spraw zdrowia, który działa w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa oraz ministrem właściwym do spraw rynków rolnych. Dalsze przepisy tej ustawy stanowią, że minister właściwy do spraw zdrowia jest organem właściwym w zakresie koordynacji spraw z zakresu bezpieczeństwa żywności (art. 89 ustawy) oraz, że minister ten współpracuje z Europejskim Urzędem do Spraw Bezpieczeństwa Żywności.

Z przedstawionego stanu prawnego wynika, że sprawy bezpieczeństwa żywności należą do właściwości ministra zdrowia, a tylko określone zadania, a zwłaszcza sprawy bezpieczeństwa żywności pochodzenia zwierzęcego należą do właściwości ministra rolnictwa i rozwoju wsi. Ten stan prawny wskazuje, że gdyby miała powstać projektowana Państwowa Inspekcja Bezpieczeństwa Żywności, to nadzór nad jej działalnością mógłby sprawować wyłącznie minister zdrowia, nie zaś minister rolnictwa i rozwoju wsi.

W przypadku utworzenia proponowanej Inspekcji do rozważenia byłoby, czy nadzór nad tą Inspekcją powierzyć ministrowi rolnictwa i rozwoju wsi (przy stosownej nowelizacji ustawy o działach administracji rządowej) czy prezesowi Rady Ministrów. Taki model funkcjonuje m. in. w Austrii, Bułgarii, Cyprze, Czechach, Danii i Estonii. Uchwała nr 25/V/2010 Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej z 18 sierpnia 2010 r. w sprawie projektu założeń do zmiany funkcjonowania Inspekcji Weterynaryjnej i Bezpieczeństwa Żywności w ramach Urzędu Zdrowia Publicznego, wraz z załącznikami proponuje podobne rozwiązanie, czyli podległość tej Inspekcji prezesowi Rady Ministrów.

Przeciwko koncepcji połączenia Inspekcji Weterynaryjnej oraz Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa oprócz argumentu, iż byłoby to połączenie struktur o zupełnie innych zadaniach i w związku z tym zupełnie różnych wymogach kwalifikacyjnych dla pracowników, przemawia wiele dalszych argumentów.

Reorganizacja trzech inspekcji, które miałyby być połączone w projektowaną Państwową Inspekcję Bezpieczeństwa Żywności wymagać będzie ogromnych nakładów finansowych, a ponadto zakłóci na dłuższy czas normalne wykonywanie ustawowych zadań przez dotychczasowe Inspekcje. Automatyczne łączenie zaplecza logistycznego Inspekcji – służb księgowych, BHP, kadrowych, prawnych wprowadziłoby wieloletnią dezorganizację pracy i pociągnęłoby ogromne koszty. Zmiana systemów informatycznych, przystosowanie siedzib, zarządzanie jednostkami funkcjonującymi w różnych obiektach, generowałaby dodatkowe koszty, a nie oszczędności.

Konsolidacja zaplecza laboratoryjnego to pomysł oparty na pozorach, bowiem laboratoria trzech inspekcji pracują w oparciu o bardzo różne, specjalistyczne wyposażenie laboratoryjne i wyszkolone kadry, co praktycznie uniemożliwia ich połączenie bądź wzajemne wykorzystanie.

Projekt przewiduje, że wojewódzkim inspektorem bezpieczeństwa żywności może być osoba, która nie posiada prawa wykonywania zawodu lekarza weterynarii. Wynika z tego, że w trybie odwoławczym (a w pewnych przypadkach działając, jako organ administracji państwowej pierwszej instancji) decyzje wydawać będzie osoba niemająca niezbędnej wiedzy z zakresu weterynarii. Sytuacja taka będzie stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa żywności i epizootycznego kraju.

Omawiany projekt wymagałby ponadto głębokich zmian całego obowiązującego prawa żywnościowego i weterynaryjnego. W przededniu polskiej prezydencji w Unii Europejskiej takie zamieszanie legislacyjne, obejmujące również planowane zwolnienia pracowników inspekcji a następnie ich nabór, w tym trudnym wyzwaniu dla krajowej administracji państwowej, byłoby ze wszech miar niewskazane i negatywnie wpływałoby na stabilizację i spokojną oraz wydajną pracę osób zatrudnionych w dotychczas dobrze funkcjonującej Inspekcji Weterynaryjnej.

Nie wolno przeprowadzać reformy tylko dla niej samej.

 

Dr Tadeusz Jakubowski

Prezes Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej