Struktura nadzoru weterynaryjnego w krajach Unii Europejskiej. Część III
W tym odcinku przeglądu, omawiającego funkcjonowanie nadzorów weterynaryjnych w poszczególnych krajach europejskich, przedstawię organizację państwowej służby weterynaryjnej w Wielkiej Brytanii i Republice Irlandii.
Wielka Brytania (Zjednoczone Królestwo – United Kingdom), nosząca też nazwę Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) obejmuje Anglię, Walię i Szkocję, położone na wyspie Wielka Brytania, oraz Irlandię Północną, leżącą w północnej części wyspy Irlandia.
Nadzór nad bezpieczeństwem żywności na terenie całej Wielkiej Brytanii pełni rządowa Agencja Standardów Żywności (Food Standards Agency), której kompetencje pokrywają się z zakresem obowiązków następujących instytucji, działających w Polsce: Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Inspekcji Weterynaryjnej oraz Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.
W ramach tej agencji działają wyodrębnione służby, pełniące nadzór nad określonymi działami produkcji żywności. Między innymi są to: służba do spraw higieny mięsa, która sprawuje nadzór nad warunkami higienicznymi przy produkcji mięsa, służba do spraw higieny produktów nabiałowych, nadzorująca warunki higieniczne produkcji mleczarskiej oraz inspekcja do spraw handlu jajami, sprawująca nadzór nad warunkami higienicznymi przy produkcji jaj. Agencja ta zajmuje się też zatwierdzaniem zakładów mięsnych.
Problemy, związane ze zwalczaniem pamiętnej epizootii pryszczycy sprawiły, że w 2001r. doszło do reorganizacji urzędów państwowych, zajmujących się ochroną środowiska, produkcją żywności, rolnictwem, rybołówstwem oraz hodowlą i zdrowiem zwierząt. Zlikwidowano Ministerstwo Rolnictwa, Rybołówstwa i Żywności, a w jego miejsce powołano Departament Środowiska, Żywności i Spraw Wiejskich (Department for Environment,. Food and Rural Affairs – Defra). Departament ten na zasadzie porozumienia współpracuje z Rządem Szkockim, Gabinetem Zgromadzenia Narodowego Walii i przedstawicielstwem Zgromadzenia Irlandii Północnej.
Sprawy weterynaryjne w tym departamencie podlegają trzem agencjom wykonawczym. Pierwszą nich jest agencja: Zdrowie Zwierząt (Animal Health), powstała w 2007r., w miejsce Państwowej Służby Weterynaryjnej (State Veterinary Service). Podstawowym jej zadaniem jest nadzór nad chorobami zakaźnymi zwierząt zwalczanymi z urzędu i ochrona dobrostanu zwierząt oraz zdrowia publicznego odnośnie do zoonoz. Agencją tą kieruje główny lekarz weterynarii Zjednoczonego Królestwa (Chief Veterinary Officer of United Kingdom). Poza tym stanowiska głównych lekarzy weterynarii istnieją też w Walii, Szkocji i Północnej Irlandii.
Na terenie Anglii i Szkocji agencja sprawuje też nadzór nad mleczarstwem i produkcją jaj, a w Szkocji jest włączona w działalność Szkockich Służb do spraw Środowiska i Wsi (Scotland’s Environmental and Rural Services).
Zadaniem Dyrekcji do spraw Leków Weterynaryjnych (Veterinary Medicines Directorate) jest ochrona zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt i środowiska oraz promowanie dobrostanu zwierząt przez nadzór nad bezpieczeństwem, jakością i skutecznością leków weterynaryjnych. W zakres obowiązków dyrekcji wchodzi też nadzór nad paszami leczniczymi. Dyrekcja dokonuje rejestracji leków weterynaryjnych i pełni nadzór nad pozostałościami leków w produktach żywnościowych pochodzenia zwierzęcego, w tym w żywności importowanej na teren Wielkiej Brytanii.
Trzecią agencją wykonawczą jest Agencja do spraw Laboratoriów Weterynaryjnych (Veterinary Laboratory Agency), zajmująca się nadzorem nad diagnozowaniem chorób zakaźnych zwierząt, jakością usług laboratoriów diagnostycznych oraz weterynaryjnymi badaniami naukowymi na potrzeby służb państwowych i jednostek komercyjnych. Agencji tej podlega Centralne Laboratorium Weterynaryjne oraz sieć biur oraz laboratoriów w całym kraju. W najbliższym czasie ma dojść do połączenia agencji Zdrowie Zwierząt i Agencji do spraw Laboratoriów Weterynaryjnych.
Znakowaniem mięsa wołowego zajmuje się Agencja do spraw Płatności Rolniczych.
W Anglii, Walii, Szkocji oraz Irlandii Północnej istnieją różnice w sprawowaniu nadzorów nad bezpieczeństwem żywności na poziomie lokalnym. Lokalne władze w Anglii, Walii i Szkocji sprawują nadzór nad wdrażaniem i stosowaniem większości przepisów prawnych z zakresu prawa żywnościowego, w tym w zakresie importu żywności (całość prawa żywnościowego poza tym, które wdrażane jest przez departamenty centralne i ich agencje). Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi Irlandii Północnej sprawuje nadzór nad warunkami higienicznymi w produkcji pierwotnej, produkcją mięsa, mleka, skupem mleka oraz produkcją jaj. Dokonuje też przeglądu systemu certyfikacji produkcji oraz zajmuje się sprawami związanymi ze znakowaniem mięsa wołowego. W Szkocji poza tym istnieje Dyrekcja Rządu Szkockiego do spraw Rolniczych, zajmująca się również sprawami znakowania mięsa wołowego.
Kontrole z zakresu prawa paszowego na poziomie centralnym sprawuje Dyrekcja do spraw Leków Weterynaryjnych. W Anglii, Walii i Szkocji kontrole urzędowe z zakresu wdrażania prawa paszowego, w tym nadzoru nad paszami importowanymi, poza elementami prawa paszowego wdrażanymi przez Defra i jej agencje, prowadzone są na szczeblu lokalnym.
W systemie nadzorów funkcjonują również rządy lokalne, w tym lokalne organizacje, urzędy do spraw zdrowia w portach oraz lokalne urzędy do spraw koordynacji służb nadzoru, które zajmują się koordynowaniem czynności inspekcyjnych. Działają również agencje pozarządowe, w tym Agencja do spraw Środowiska oraz Komisja do spraw Mięsa i Bydła, w sytuacjach kryzysowych także inne instytucje.
W Republice Irlandii (Eire, Ireland), nadzorem nad ochroną zdrowia zwierząt, ich dobrostanem i bezpieczeństwem żywności zajmuje się, pełniący rolę ministerstwa, Departament do spraw Rolnictwa, Żywności i Rybołówstwa (Department of Agriculture, Food and the Marine). Departamentem tym zarządzają minister, sekretarz stanu oraz dwóch ministrów stanu, którzy dzielą swoje kompetencje pomiędzy różne wydziały. Rolą departamentu jest m.in. monitorowanie i nadzorowanie wszystkich aspektów bezpieczeństwa żywności oraz monitorowanie i nadzorowanie zdrowia zwierząt i roślin oraz dobrostanu zwierząt.
W Departamencie do spraw Rolnictwa, Żywności i Rybołówstwa istnieje zarząd, na czele którego stoi sekretarz generalny, mający do dyspozycji siedmiu sekretarzy wspomagających. Wśród nich są: odpowiedzialny za zdrowie i dobrostan zwierząt, medycynę weterynaryjną i działania lokalnych oddziałów nadzoru weterynaryjnego, odpowiedzialny m.in. za higienę mięsa i mleka oraz nadzór nad ubocznymi produktami pochodzenia zwierzęcego, nadzór nad przemysłem mleczarskim i bezpieczeństwo żywności oraz odpowiedzialny m.in. za znakowanie wołowiny i transport zwierząt.
Poszczególne wydziały departamentu zajmują się przemysłem rolno-pożywczym, zdrowiem i dobrostanem zwierząt, obsługą konsumentów, funduszami i dopłatami rolniczymi, rybołówstwem, bezpieczeństwem żywności i sprawami konsumentów, leśnictwem i środowiskiem wiejskim. Istnieje 26 lokalnych oddziałów, zajmujących się m.in. nadzorem weterynaryjnym.
Departamentowi do spraw Rolnictwa, Żywności i Rybołówstwa podlega Państwowa Służba Weterynaryjna (State Veterinary Service), kierowana przez głównego lekarza weterynarii (Chief Veterinary Officer). Służba ta odpowiada za bezpieczeństwo żywności pochodzenia zwierzęcego, identyfikowalność zwierząt i mięsa, nadzór nad zoonozami, handlem międzynarodowym i chorobami z list OIE oraz nadzór nad dobrostanem zwierząt i lekami weterynaryjnymi. Państwowa Służba Weterynaryjna jest też reprezentowana przez cztery biura regionalne, zlokalizowane w różnych częściach kraju. Nadzór nad paszami pełni główny inspektor rolny, a nad laboratoriami dyrektor do spraw laboratoriów weterynaryjnych.
Dr Tadeusz Jakubowski
Prezes Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej
Pomoc w opracowaniu materiału
Lek. wet. Anna Kowalska
